Zaburzenia lękowe (nerwice)
Lęk jest jednym z najczęściej przeżywanych objawów w życiu codziennym, jak i w medycynie w ogóle. Jest to stan charakteryzujący się uczuciem zagrożenia, bezradności, niepokoju, napięcia wewnętrznego, któremu towarzyszą objawy somatyczne wynikające z pobudzenia układu wegetatywnego.
Objawy somatyczne lęku takie jak: kołatanie serca, wzmożona potliwość, uczucie ściskania, dławienia w gardle, kłucie, ból, ucisk w klatce piersiowej, zawroty głowy, zaburzenia równowagi, uczucie omdlewania, bóle brzucha, drętwienie w różnych okolicach ciała są często traktowane jako syndromy choroby somatycznej (cielesnej). Skutkuje to tym, że pacjent w pierwszej kolejności udaje się do lekarzy specjalistów zajmujących się chorobami somatycznymi( kardiologa, gastrologa, pulmonologa, neurologa), ma wykonywane różne badania, w których najczęściej nie ma żadnych odchyleń i podstaw do rozpoznania choroby ciała.
W sytuacjach realnego zagrożenia czy stresu np. przed egzaminem, operacją odczuwamy strach.
Lęk pojawia się w sytuacjach obiektywnie uznanych za niezagrażające, często nagle.
Jeżeli lęk jest na tyle silny i częsty, że zaburza codzienne funkcjonowanie osoby to oznacza, że cierpi ona na zaburzenie lękowe.
Podział zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe stanowią niejednorodną grupę. Możemy je podzielić na:
Lęk napadowy( napady paniki)
Bardzo silny lęk pojawiający się nagle i niespodziewanie, bez żadnej przyczyny zewnętrznej. Trwa od kilku do kilkunastu minut. Towarzyszą mu nasilone objawy wegetatywne: napad bicia serca lub bólu w klatce piersiowej, uczucie duszności, zawroty głowy, pocenie się oraz silny strach przed śmiercią, utratą kontroli nad sobą. Po napadzie pojawia się obawa przed jego ponownym wystąpieniem, co prowadzi do unikania sytuacji, w której napad wystąpił po raz pierwszy. W konsekwencji rozwoju zaburzenia pojawia się wtórnie agorafobia, czyli w dosłownym znaczeniu lęk przed otwartą przestrzenią. W psychiatrii określenia tego używamy do wszystkich sytuacji, w których trudno jest się wydostać lub uzyskać pomoc w razie złego samopoczucia (napadu lęku). Są to przebywanie w tłumie, podróżowanie autobusem, tramwajem, samodzielne wychodzenie z domu. Istotą agorafobii jest unikanie tych wszystkich sytuacji, co prowadzi do stopniowego zaburzenia prawidłowego funkcjonowania osoby, która na nią cierpi.
Lęk uogólniony
Jest mniej nasilony. Występuje przewlekle, niezależnie od wydarzeń zewnętrznych. Wyraża się napięciem, niepokojem, poczuciem zagrożenia, ciągłym zamartwianiem się, nieuzasadnionymi obawami o siebie i najbliższych. Często towarzyszą mu bóle napięciowe ( mięśni, głowy, krzyża), trudności w koncentracji, drażliwość, zaburzenia snu. Aby go rozpoznać, musi utrzymywać się przez co najmniej miesiąc.
Fobie swoiste
Nadmierny i irracjonalny lęk przed obiektem lub sytuacją. Czasem samo wyobrażenie sytuacji wywołuje silny lęk. Istotą fobii swoistych jest aktywne unikanie wszystkiego, co wywołuje lęk, w konsekwencji może to prowadzić do znacznego upośledzenia funkcjonowania danej osoby. Przykładami fobii swoistych są:
arachnofobia - lęk przed pająkami,
akrofobia – lęk przed przebywaniem na wysokości
brontofobia – lęk przed burzą
klaustrofobia – lęk przed przebywaniem w miejscach zamkniętych
awiatofobia – lęk przed lataniem
Fobia społeczna
Objawy fobii społecznej pojawiają się najczęściej po raz pierwszy jeszcze w dzieciństwie lub okresie dorastania. Głównym objawem jest silny lęk, obawa przed sytuacjami związanymi z obecnością innych ludzi, bycia przez nich ocenianym, obserwowanym np. przed wystąpieniem publicznym, jedzeniem w restauracji, przedstawieniem grupie nowych osób. Oprócz typowych objawów lęku takich, jak kołatanie serca, drżenie rąk, wzmożona potliwość, suchość w ustach obserwujemy także, typowe dla fobii społecznej czerwienienie się, trudności w wysławianiu się, lęk przed zmoczeniem się. Obawa przed zaczerwienieniem się to erytrofobia. Rozróżnia się fobie społeczną swoistą polegającą na lęku przed wystąpieniem publicznym oraz fobię społeczną uogólnioną związaną z lękiem przed wszystkimi kontaktami społecznymi. Następstwami tak rozwiniętej fobii społecznej jest znaczne upośledzenie funkcjonowania osób nią dotkniętych: samotność i izolacja społeczna, niższy poziom wykształcenia, zahamowany rozwój osobisty, upośledzone kontakty z płcia przeciwną, wieksza zapadalność na inne zaburzenia psychiczne, nadużywanie alkoholu lub leków.
Leczenie
Leczenie zaburzeń lękowych jest różnorodne tak, jak różnorodny jest ich obraz kliniczny. Wymaga to od lekarza indywidualnego podejście terapeutycznego do każdego pacjenta. Podstawową metodą leczenia wszystkich zaburzeń lękowych jest terapia poznawczo – behawioralna, która ma na celu zmianę schematów myślowych, postaw pacjenta oraz nabycie umiejętności lepszego radzenia sobie w sytuacjach trudnych, lękorodnych W praktyce najczęściej, przynajmniej na początku leczenia stosujemy farmakoterapię. Wynika to głównie z nasilenia objawów lęku i ich dysfunkcjonalnego wpływu na życie pacjenta. Najczęściej stosowanymi lekami są leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI. Poprawę możemy już uzyskać w pierwszych tygodniach leczenia, ale należy pamiętać, że następuje ona powoli i systematycznie. Dlatego ważne jest, aby nie przerywać leczenia zbyt wcześnie, ponieważ skutkuje to nawrotem objawów. Długość leczenia powinna być pod nadzorem lekarza psychiatry, dostosowana indywidualnie do każdego pacjenta.