Schizofrenia
Schizofrenia to choroba, a raczej grupa chorób ( psychoz schizofrenicznych) o różnym obrazie i przebiegu. Termin schizofrenia został stworzony przez szwajcarskiego psychiatrę Eugena Bleulera, który połączył dwa greckie słowa schizis (rozszczepiać) i phren (umysł), a więc jest to choroba, która objawia się „rozszczepieniem umysłu”.
Najważniejsze fakty dotyczące schzofrenii
Schizofrenia dotyka ok. 1% populacji, czyli co setna osoba może mieć objawy choroby; równie często dotyczy kobiet i mężczyzn. Typowy wiek pierwszego epizodu to okres pomiędzy 18 a 35 rokiem życia. U kobiet zwykle pierwszy epizod występuje później niż u mężczyzn, co jest związane z ochraniającym mózg, działaniem żeńskich hormonów płciowych - estrogenów. Dzieci chorują rzadko. Pierwsze objawy występują często na kilka miesięcy lub nawet lat przed postawieniem rozpoznania. Są one bardzo różne, niespecyficzne, mogą występować w innych zaburzeniach psychicznych, takich jak depresje czy nerwice. Na powstanie schizofrenii ma wpływ wiele przyczyn. Należą do nich czynniki genetyczne (np. występowanie tej choroby w rodzinie i zmiany w genach, które są przyczyną nieprawidłowości w budowie niektórych struktur w mózgu, zaburzeń w przekazywaniu impulsów w komórkach nerwowych, mniejszej odporności na stresy psychiczne) oraz czynniki środowiskowe (np. nieprawidłowości w czasie ciąży i porodu, otoczenie, w jakim wychowuje się człowiek, kontakty międzyludzkie). Schizofrenię najczęściej wyzwala jakiś silny stres (np. wynikający z kłopotów w szkole lub w rodzinie), jednak, aby tak się stało, pacjent już wcześniej musi być podatny na zachorowanie.
Objawy schizofrenii
Jakie są objawy schizofrenii?
Objawy schizofrenii można podzielić na pięć grup ( wymiarów). Są to objawy pozytywne, negatywne, afektywne, kognitywne i objawy dezorganizacji.
Objawy pozytywne( wytwórcze ), są to objawy nieobecne u ludzi zdrowych psychicznie, jakby dodane do obecnego funkcjonowania chorego. Zaliczamy do nich:
urojenia, niezwykłe myśli, podejrzliwość - są to fałszywe sądy, przekonania, których chory nie koryguje, pomimo obiektywnych dowodów ich błędności. Jest do nich głęboko przekonany, czuje się nierozumiany przez otoczenie, wyobcowany z niego.
omamy ( halucynacje ) - fałszywe spostrzeżenia odbierane przez różne zmysły ( słuch, wzrok, dotyk, smak, węch) bodźców nieistniejących w rzeczywistości. Chorzy ze schizofrenią często słyszą głosy osób, których nie ma w ich pobliżu. Są to często głosy, które ubliżają im, nakazują robić różne rzeczy. W przebiegu schizofrenii rzadziej występują omamy wzrokowe, ale mogą pojawić się omamy węchowe ( wrażenie dziwnych zapachów np. róży, kadzidła ), smakowe ( przekonanie o zmianie smaku posiłków i z tego powodu odmawianie ich spożywania ), dotykowe. Dość charakterystyczne dla schizofrenii są tzw. omamy rzekome ( pseudohalucynacje), w których nieistniejące bodźce chorzy umiejscawiają w obrębie własnego ciała np. głosy w głowie lub filmy w oczach.
złudzenia ( iluzje ) - błędnie rozpoznane spostrzeżenia realnie istniejących przedmiotów np. tykanie zegara rozpoznawane jako kroki człowieka. Iluzje mogą występować także u ludzi zdrowych w warunkach utrudniających właściwe rozpoznanie bodźca np. w ciemności, we mgle.
Objawy negatywne ( ubytkowe ) są to objawy jakby odjęte z funkcjonowania ludzi psychicznie zdrowych, czyli coś czego brakuje w psychice chorego człowieka. Należą do nich:
zblednięcie emocji - czyli trudności w przeżywaniu i wyrażaniu swoich uczuć, bądź trudności z rozumieniem i reagowaniem na uczucia innych osób. W skrajnych przypadkach chore osoby wycofują się z życia bądź izolują od innych ludzi.
zmniejszenie motywacji do działania lub obniżenie energii życiowej - osoby chore bardzo często mają trudności w zaczynaniu i kończeniu wielu codziennych czynności, takich jak mycie, ubieranie się, jedzenie.
zobojętnienie emocjonalne - utrata zainteresowań sprawami, wydarzeniami, które dotychczas były dla chorego ważne, sprawiały przyjemność.
zubożenie myślenia - czyli ograniczenie zarówno ilości, jak i treści myślenia chorego, a co za tym idzie i jego wypowiedzi (lakoniczność wypowiedzi ).
Objawy afektywne, osoby cierpiące na schizofrenię często przeżywają różne stany zaburzeń nastroju od depresji po manię. Chorzy, zwłaszcza na początku choroby odczuwają smutek, przygnębienie. Są ciągle zmęczeni nieadekwatnie do wykonanego wysiłku. Mają zaniżone poczucie własnej wartości, mogą podejmować próby samobójcze.
Objawy kognitywne ( deficyty poznawcze ), należą do nich:
zaburzenia koncentracji uwagi - osoby chore nie są w stanie skupić uwagi na jednym temacie.
zaburzenia pamięci - osoby chore często zapominają o różnych sprawach, spotkaniach, gubią różne rzeczy, brakuje im słów.
zaburzenia pamięci operacyjnej - osoby cierpiące na schizofrenię mają kłopoty z rozwiązywaniem zadań wymagających planowania, przewidywania, czy wykorzystania wiadomości praktycznych.
Objawy dezorganizacji psychicznej,
formalne zaburzenia myślenia - chorzy mają problemy z jasnym myśleniem, zrozumieniem tego, co mówią do nich inni ludzie, ich wyowiedzi są trudne do zrozumienia. Okresowo utrudnia im to rozwiązywanie bieżących problemów, uczenie się.
dezorganizacja zachowania - dziwaczne gest, pobudzenie lub spowolnienie ruchowe.
Przebieg choroby
Przebieg schizofrenii zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od tego czy chory przyjmuje właściwe leki, w odpowiednich dawkach, przez właściwy okres czasu. Rodzaje przebiegu psychozy są bardzo różne. Biorąc pod uwagę nasilenie objawów i częstość występowania nawrotów możemy wyróżnić 3 typy przebiegu:
Łagodny przebieg schizofrenii(stabilny).
w okresie poprawy (remisji) objawy schizofrenii są niewielkie lub nie ma ich wcale,
do 45 roku życia wystąpił jeden lub dwa epizody schizofrenii,
chory systematycznie przyjmuje zalecone leki.
Średni przebieg schizofrenii
przed 45 rokiem życia występuje kilka epizodów, najczęściej w okresie zwiększonego stresu,
występują umiarkowane objawy w okresie remisji,
rzadko występują okresy, kiedy chory nie przyjmuje leków, lub przyjmuje je niesystematycznie.
Ciężki ( niestabilny) przebieg schizofrenii
nawroty występują często, nawet co kilka miesięcy,
w okresie remisji występują wyraźne objawy, które zakłócają codzienne funkcjonowanie,
chory zwykle nie bierze zaleconych leków, sprzeciwia się dalszemu leczeniu,
występują często dodatkowe problemy psychiczne (nadużywanie alkoholu, czy narkotyków) lub somatyczne (choroby serca), które utrudniają powrót do zdrowia.
Leczenie schizofrenii
Terapia schizofrenii obejmuje kilka metod, które mogą być stosowane niezależnie od siebie lub łącznie. Ogólnie można powiedzieć, że w przypadku schizofrenii leczenie powinno usuwać objawy i poprawiać pogarszające się funkcjonowanie pacjenta. Możemy je podzielić na:
Leczenie farmakologiczne
Jest jedną z podstawowych metod terapii w chorobach psychicznych. Wynika to z faktu, że większość objawów psychotycznych powodowana jest przez nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu (zaburzenia przekazywania impulsów w komórkach nerwowych za pośrednictwem neuroprzekaźników – dopaminy czy serotoniny), które można „skorygować” za pomocą leków. W leczeniu psychoz stosuje się leki w zależności od występujących objawów choroby (przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne, stabilizujące nastrój). Skuteczność leków jest porównywalna, ale tolerancja na nie, zmienia się w zależności od pacjenta. Każdy chory może inaczej reagować na leki.
Leczenie pozafarmakologiczne
zabiegi elektryczne (elektrowstrząsy) – są bezpieczną metodą terapii wykonywaną w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym. Polegają na wywołaniu kontrolowanego napadu padaczkowego, w wyniku którego zachodzą zmiany w mózgu poprawiające jego pracę i zmniejszające objawy choroby. Elektrowstrząsy stosuje się w ciężkich stanach, w których pacjent ma utrudniony kontakt z otoczeniem, nie przyjmuje posiłków i w związku z tym istnieje zagrożenie jego życia.
psychoedukacja – przekazywanie wiedzy i umiejętności radzenia sobie z chorobą, obejmujące pacjenta i jego bliskich.
psychoterapia indywidualna i grupowa.
różne formy wsparcia społecznego.